Na svega desetak kilometara od centra Svrljiga, u podnožju planine Kalafat i u blizini sela Prekonozi, nalazi se jedno od najznačajnijih prirodnih bogatstava svrljiškog kraja – Prekonoška pećina.
Ovaj jedinstveni speleološki objekat, koji vekovima izaziva pažnju istraživača, planinara i ljubitelja prirode, predstavlja jedno od najlepših i najzanimljivijih mesta koje posetioci mogu obići u ovom delu Srbije.
Prekonoška pećina je prirodni fenomen, formiran delovanjem podzemnih voda i erozivnih procesa. U njenim dubinama protiče podzemni vodotok, poznat kao Prekonoška reka, koja nakon nekoliko stotina metara ponire, a zatim ponovo izbija na površinu i uliva se u reku Svrljiški Timok. Ovaj hidrološki sistem čini pećinu izuzetno zanimljivom, jer je reč o aktivnoj vodnoj pećini, u kojoj se može pratiti tok vode kroz različite nivoe i kanale.
Istraživanja su pokazala da ukupna dužina kanala pećine iznosi oko 400 metara, dok je visinska razlika između ulaza i najnižih delova nešto manja od 30 metara. Unutrašnjost krase stalaktiti, stalagmiti, bigrene kade i brojni podzemni ukrasi nastali hiljadama godina delovanjem vode. Temperatura u pećini je gotovo stalna tokom cele godine, u proseku oko 10 stepeni Celzijusa, dok je voda izuzetno čista i hladna.
Osim što je prirodni dragulj, Prekonoška pećina ima i veliki turistički potencijal. Okružena je bujnom vegetacijom, brdima i pašnjacima tipičnim za svrljiški kraj, pa je idealno mesto za ljubitelje prirode, planinarenja, speleologije i fotografije. Do pećine vodi uređen seoski put, a poseta se najčešće kombinuje sa obilaskom izvora Prekonoške reke i panoramskim pogledom na dolinu Timoka.
Posebnu vrednost pećine čini i njena neistražena mistika. Meštani sela Prekonozi oduvek su je smatrali čudnovatim mestom, a prema narodnom predanju, u njenim dubinama nekada su se skrivali hajduci, dok su njeni izvori smatrani lekovitim. Iako nema naučnih potvrda o lekovitosti vode, činjenica je da je njen kvalitet izuzetno visok, a okolni krajolik gotovo netaknut.
U proteklim decenijama, Prekonoška pećina bila je predmet interesovanja brojnih speleo-klubova iz Srbije, koji su vršili merenja i kartiranja, ali još uvek nije u potpunosti istražena ni uređena za komercijalne posete. Upravo to je čini autentičnom i izazovnom destinacijom – mestom gde priroda govori sama za sebe, bez intervencija i preteranog turističkog pritiska.
Za opštinu Svrljig, razvoj turizma u Prekonoškoj pećini mogao bi predstavljati značajan korak ka boljem korišćenju prirodnih resursa i promociji seoskog turizma. Uz adekvatno uređenje prilaza, postavljanje info-tabli i osnovne rasvete, ovo mesto bi moglo postati važna tačka na turističkoj mapi jugoistočne Srbije, rame uz rame sa Niškom Banjom, Sokobanjom i okolnim planinskim destinacijama.
Prekonoška pećina nije samo prirodni spomenik, već i simbol odnosa čoveka i prirode – podsvesni poziv da čuvamo ono što nam je dato, da istražujemo, ali i da poštujemo.
Do pećine se dolazi putem Svrljig – Prekonoga, a zatim makadamskim putem do samog ulaza. Preporučuje se obilazak u pratnji lokalnih vodiča, posebno u vlažnim periodima godine kada je nivo vode u pećini viši. Preporučujem da kontaktirate Turističku organizaciju opštine Svrljig.
Ovaj tekst je u okviru realizacije projekta „Šta posetiti u Svrljigu“, podržan na konkursu za sufinansiranje medijskih sadržaja na teritoriji opštine Svrljig u 2025. godini.
